گبر واژه‌ای است که به پیروان دین زرتشتی اطلاق می‌شود و به مجل زندگی آن‌ها مناطق گبرنشین می‌گویند. گبر ریشه در تاریخ و فرهنگ ایران و ایرانی دارد. این اصطلاح به معنای افرادی است که به آتش‌پرستی و تعالیم زرتشتی پایبند هستند. در زمان‌های قدیم، گبرها به عنوان یکی از اقوام مهم و تأثیرگذار در ایران شناخته می‌شدند و نقش به‌سزایی در شکل‌گیری فرهنگ و تمدن ایرانی ایفا کردند. گبر به نوعی نماد هویت دینی و فرهنگی این گروه بوده و در متون تاریخی و ادبیات فارسی به وفور به آن اشاره شده است.
در طول تاریخ، گبر به عنوان یک واژه با معانی مختلف در زبان فارسی به کار رفته است. در برخی موارد، این کلمه به معنای کافر یا غیر مسلمان نیز استفاده شده است، اما در زمینه‌های فرهنگی و تاریخی، بیشتر بر جنبه‌های مثبت و غنای فرهنگی زرتشتیان تأکید دارد. گبرها با آداب و رسوم خاص خود، به حفظ و انتقال فرهنگ زرتشتی کمک کرده‌اند و امروزه نیز می‌توان تأثیرات آنان را در مناطقی مانند یزد، بیابان‌های مرکزی ایران و کویر طبس مشاهده کرد. کلوت هر ساله در نیمه دوم سال تورهای طبس و کال جنی متعددی به قصد دیدار از این اثر فرهنگی و تاریخی برگزار می‌کند.
گبر در شاهنامه:
در شاهنامه، واژه «گبر» به پیروان دین زرتشتی اشاره دارد و در متن این اثر به‌عنوان نماد هویت فرهنگی و دینی ایرانیان باستان مطرح شده است. فردوسی در این اثر حماسی، به داستان‌های قهرمانان و نبردهای آنان با دشمنان می‌پردازد و در این میان، گبرها به‌عنوان نمایندگان یک فرهنگ و دین خاص، جایگاه ویژه‌ای دارند. این اشاره‌ها نشان‌دهنده احترام فردوسی به زرتشتیان و تأثیر آن‌ها بر هویت ملی ایرانیان است.
در شاهنامه، گبرها علاوه بر اینکه به‌عنوان دشمنان مسلمانان شناخته می‌شوند، به‌عنوان بخشی از تاریخ غنی ایران نیز معرفی می‌شوند. داستان‌هایی که در این کتاب روایت می‌شود، به ما یادآوری می‌کند که فرهنگ و دین زرتشتی بخشی از هویت ایرانی است و باید مورد احترام قرار گیرد. فردوسی با استفاده از این واژه، سعی در حفظ و انتقال ارزش‌های فرهنگی و دینی زرتشتیان به نسل‌های آینده دارد و این موضوع به غنای ادبیات فارسی و تاریخ ایران افزوده است.
گبر در ادبیات فارسی:
گبر در ادبیات فارسی نیز به‌عنوان نماد هویت زرتشتی و فرهنگی ایرانیان باستان شناخته می‌شود. این واژه در آثار مختلف شاعرانی چون فردوسی، حافظ و سعدی به کار رفته است و به‌عنوان نماینده‌ای از پیروان دین زرتشتی، در کنار دیگر اقوام و فرهنگ‌ها قرار می‌گیرد. در این متون، گبرها معمولاً به‌عنوان افرادی با ویژگی‌های خاص و روحیه‌ای قوی توصیف می‌شوند که به ارزش‌های خود پایبند هستند.
در اشعار حافظ، به‌خصوص در غزل‌ها، گبر به‌عنوان نماد عشق و زیبایی زندگی مطرح می‌شود. او با استفاده از این واژه، به نوعی، به تضاد میان عشق و دین اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه این دو می‌توانند در کنار هم وجود داشته باشند. سعدی نیز در آثار خود به گبرها اشاره می‌کند و به‌نوعی در داستان‌هایش به ارزش‌های انسانی و اخلاقی آنان تأکید می‌کند. ادبیات فارسی با گنجاندن این واژه و مفاهیم مرتبط، به غنای فرهنگی و تاریخی خود افزوده و به نسل‌های آینده پیامی از همزیستی و احترام به تنوع فرهنگی منتقل می‌کند.
جاذبه گردشگری خانه‌های گبر:
خانه‌های گبر نشین، به‌عنوان نمادهایی از فرهنگ و تاریخ زرتشتیان، در مناطق مختلف ایران، به‌ویژه در یزد و کرمان، قرار دارند. این خانه‌ها نه‌تنها محل زندگی زرتشتیان بوده‌اند، بلکه به‌عنوان آثار تاریخی با معماری خاص و ویژه خود، جاذبه‌های گردشگری مهمی به شمار می‌آیند. ساختار خانه‌های گبر نشینی معمولاً شامل حیاط‌های مرکزی، اتاق‌های بزرگ و فضاهای باز است که به‌خوبی با اقلیم گرم و خشک مناطق مرکزی ایران سازگار شده‌اند. از ویژگی‌های بارز مناطق گبرنشین می‌توان به استفاده از مصالح بومی و طراحی‌های خاص اشاره کرد. دیوارهای ضخیم، سقف‌های گنبدی و پنجره‌های مشبک از جمله عناصری هستند که در این خانه‌ها به چشم می‌خورند.
خانه‌های مناطق گبرنشین همچنین به‌عنوان مکان‌هایی برای برگزاری مراسم مذهبی و فرهنگی زرتشتیان مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این خانه‌ها می‌توانند به‌عنوان محل‌هایی برای آشنایی با آداب و رسوم زرتشتیان، از جمله جشن‌ها و مناسبت‌های مذهبی، به گردشگران معرفی شوند.
علاوه بر ارزش‌های تاریخی و فرهنگی، خانه‌های گبر نشین به‌عنوان جاذبه‌های گردشگری، امکاناتی برای اقامت و گردشگری فراهم می‌کنند. برخی از این خانه‌ها به مهمان‌پذیری‌های سنتی تبدیل شده‌اند که به گردشگران امکان تجربه زندگی در یک خانه تاریخی را می‌دهند. این تجربه می‌تواند به‌عنوان یک فرصت بی‌نظیر برای آشنایی با فرهنگ و پیشینه زرتشتیان و همچنین لذت بردن از زیبایی‌های طبیعی و تاریخی منطقه باشد.
زرتشتی دوزی چیست؟
زرتشتی دوزی، که به‌عنوان گبر دوزی نیز شناخته می‌شود، نوعی هنر دستی و بافندگی است که از فرهنگ و سنت‌های زرتشتیان برخاسته است. این هنر به‌ویژه در مناطق زرتشتی‌نشین ایران، مانند یزد و کرمان، رونق دارد و به‌عنوان نمادی از هویت فرهنگی و دینی این قوم شناخته می‌شود. زرتشتی دوزی معمولاً شامل بافت و دوخت پارچه‌هایی با طرح‌ها و رنگ‌های خاص است که در مراسم مذهبی و جشن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از ویژگی‌های بارز زرتشتی دوزی می‌توان به استفاده از الگوهای هندسی و نمادهای مذهبی اشاره کرد. این الگوها معمولاً نمادهایی از طبیعت، آتش و عناصر دیگر هستند که در فرهنگ زرتشتی اهمیت ویژه‌ای دارند. هنرمندان زرتشتی با استفاده از تکنیک‌های سنتی و مواد طبیعی، آثار هنری منحصر به‌فردی خلق می‌کنند که هم زیبایی بصری دارند، و هم حامل پیام‌های فرهنگی و دینی هستند.
گبر دوزی یا همان زرتشتی دوزی به‌عنوان یک هنر دستی، علاوه بر اینکه به حفظ سنت‌ها کمک می‌کند، به‌عنوان منبع درآمدی برای خانواده‌های زرتشتی نیز عمل می‌کند. با توجه به رونق گردشگری در مناطق گبرنشین ایران، محصولات زرتشتی دوزی به‌عنوان سوغاتی‌های ارزشمندی برای گردشگران معرفی می‌شوند و به این ترتیب، این هنر به‌طور مستقیم به ترویج فرهنگ زرتشتی و حفظ آن کمک می‌کند. امروزه، گبر دوزی به‌عنوان یک میراث فرهنگی غنی مورد توجه قرار گرفته و تلاش‌هایی برای حفظ و احیای آن صورت می‌گیرد. برگزاری کارگاه‌های آموزشی و نمایشگاه‌های هنری در این زمینه، به ترویج این هنر و آشنایی نسل‌های جدید با آن کمک می‌کند. این هنر که بخشی از تاریخ زرتشتیان است، به‌عنوان نمادی از هویت فرهنگی ایرانیان نیز به شمار می‌آید.
قبرستان گبری کجاست؟
قبرستان گبری یا مناطق گبرنشین ایران، که به‌عنوان محل دفن زرتشتیان شناخته می‌شود، در مناطق مختلف ایران وجود دارد، اما مشهورترین آن در یزد و کرمان قرار دارد. این قبرستان‌ها به‌عنوان مکان‌هایی مقدس برای زرتشتیان محسوب می‌شوند. قبرستان‌های گبری معمولاً در مکان‌های مرتفع و دور از مناطق مسکونی قرار دارند تا از آلودگی و ناپاکی محفوظ بمانند.
قبرستان گبری یزد، یکی از معروف‌ترین و بزرگ‌ترین قبرستان‌های زرتشتیان است که به‌عنوان «دخمه» نیز شناخته می‌شود. این مکان به‌دلیل وجود سنگ‌قبرهای قدیمی و معماری خاص خود، مورد توجه گردشگران و محققان قرار دارد. در این قبرستان، زرتشتیان مرده‌های خود را در مکان‌هایی خاص به نام “دخمه” قرار می‌دهند تا از آتش و موجودات دیگر محافظت شوند. همچنین، قبرستان گبری در کرمان نیز به‌عنوان یکی دیگر از مکان‌های مهم زرتشتیان شناخته می‌شود. این قبرستان‌ها دارای سنگ‌قبرهایی با نوشته‌های زرتشتی و نمادهای مذهبی هستند. بازدید از این قبرستان‌ها فرصتی است تا گردشگران با آداب و رسوم زرتشتیان در مورد مرگ و زندگی پس از مرگ آشنا شوند.
جمع بندی:
زرتشتیان، به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین ادیان جهان، میراث فرهنگی و تاریخی غنی را در ایران به‌جا گذاشته‌اند که شامل خانه‌های گبر نشین، هنر زرتشتی دوزی و قبرستان‌های گبری است. خانه‌های سنتی آن‌ها با طراحی خاص و مصالح بومی، به‌خوبی با اقلیم گرم و خشک سازگار شده و نماد زندگی اجتماعی این قوم هستند. هنر زرتشتی دوزی نیز نمایانگر هویت فرهنگی آن‌هاست و در مراسم مذهبی و جشن‌ها کاربرد دارد. قبرستان‌های گبری، مکان‌های مقدس دفن زرتشتیان، با سنگ‌قبرهای قدیمی و معماری ویژه خود، جاذبه‌های گردشگری مهمی به شمار می‌آیند و فرصتی برای آشنایی با آداب و رسوم زرتشتیان در مورد مرگ و زندگی پس از مرگ فراهم می‌کنند.
این جاذبه‌ها نه‌تنها به‌عنوان میراث فرهنگی و تاریخی ایران شناخته می‌شوند، بلکه نمادهایی از هویت و فرهنگ سرشار زرتشتیان نیز به شمار می‌آیند. با حفظ و ترویج این میراث، زرتشتیان به ادامه دادن سنت‌های خود و معرفی فرهنگ خود به نسل‌های آینده و گردشگران کمک می‌کنند، و این فرهنگ همچنان در زندگی روزمره و هنرهای آن‌ها نمایان است.
آژانس گردشگری آفتاب کلوت با هدف معرفی فرهنگ غنی زرتشتیان و زیبایی‌های تاریخی ایران، تورهای ویژه‌ای به مناطق گبرنشین برگزار می‌کند. یکی از ویژه‌ترین تورهای کلوت تور طبس و کال جنی است که به دیدار خانه‌های گبر می‌رود. این تورها شامل بازدید از خانه‌های سنتی زرتشتی، قبرستان‌های گبری و تجربه هنر زرتشتی دوزی است. با راهنمایی متخصصان محلی، گردشگران فرصتی منحصر به فرد برای آشنایی با آداب و رسوم زرتشتیان، تاریخ غنی این قوم و زیبایی‌های طبیعی منطقه خواهند داشت. آفتاب کلوت با ارائه خدمات باکیفیت و تجربه‌های فراموش‌نشدنی، سفرهایی خاطره‌انگیز را برای علاقه‌مندان به فرهنگ و تاریخ ایران فراهم می‌آورد.
You’re amazing